نماز در اديان

نماز در اديان

شكى نيست كه بسيارى از احكام و تعاليم الهى اختصاص به دين اسلام ندارد بلكه مشترك بين همه اديان است. و پيروان اديان و مذاهب گذشته به آن اعتقاد داشته و عمل مي كردند. به همين جهت مي توان احكام و دستورات در اسلام را به دو دسته تقسيم نمود. قسم اوّل احكامى كه تاريخى بوده و داراى زمان مشخصى از صدور مي باشند و قسم دوّم احكام فرا تاريخي اند يعنى نمي توان زمانى را براى صدور آنها تعيين و مشخص نمود. و نماز يكى از آن احكام و دستوراتى است كه مختص دين اسلام نيست بلكه در ساير شرايع آسمانى و اديان الهى، اين امر عبادى وجود داشته است. دليل اين ادعا هم اخبار و روايات معصومين(عليهم السلام) است و هم تاريخ اديان. نماز در زندگى و حيات انسان مؤثر است كه نه تنها در اسلام اين همه به آن تأكيد شده و جزء واجبات دين به حساب آمده بلكه در همه اديان و مذاهب يكى از مهمترين عمل واجب «نماز» مي باشد. و اگر« نماز» تأثير و نقش زيادي را در شكل دهى شخصيت انسان ايفا نمي كرد قطعاً جزء واجبات در اديان الهى و غير الهى شمرده نمي شد و صاحبان اديان پيروان خود را به عمل بدان تشويق نمي كردند.
نماز در آئین زردشتی
زردشت مردم را به یکتاپرستی و پرستش اهورا مزدا دعوت می کرد سفارش او اين بود: «حقيقت در جهان يكى است و آن يكتا پرستى است » قبله در آئين زرتشتدر كيش زرتشت، هنگام نماز خواندن تأكيد شده است كه بايد به جهت و سمت نور باشد از قبيل آفتاب، ماه، چراغ و آتش. زيرا آنان معتقدند كه نمي توان براى خدا حدود وجهتى را معين نمود . اين عمل براى آنها يك امر منطقى به شمار مي آمد بخاطر اينكه آنان نور را مظهر حقيقت و روشنايى می دانستند بنابر اين با توجه به اين عقيده قبله زرتشتيان سمت و سوى مشخص و معينى نداشت بلكه هر جهتى كه نور وجود داشت همان سمت قبله آنان محسوب مي شد. نحوه وضو ساختن پيروان زرتشتدر طريقه وضو گرفتن آنان دستها راتا مچ و صورت را تا بناگوش و بالاى پيشانى و نيز پاهارا تا قوزك سه بار با آب تميز شستشو مي دادند . و در صورت عدم دسترسى به آب يا به خاطر زخم دست و صورت و يا علل ديگر سه بار دست را برروى خاك پاك مي زنند و سپس به پشت دست و صورت مي كشند كه آن را تيمم مي گويند . نماز پنجگانه در كيش زرتشت در آئين زرتشت براى هر شبانه روز پنج وقت نماز و عبادت درنظر گرفته شد كه آن پنج وقت عبارتند از:
1) هاون گاه (havangah) كه از برآمدن خورشيد است تا نيمروز (ظهر).
2) ريپت وين گاه (repithwingah) از هنگام ظهر است تا سه ساعت بعد از نيمروز.
3) ازيرينگاه (oziringah) از ساعت سه بعد از ظهر تا اوّل شب و پيدا شدن ستاره.
4) ايويس روتريم گاه (aiwisruthrimgah) از اوّل شب تا نيمه شب.
5) اشهين گاه (ushinhingah) از نيمه شب است تا بر آمدن خورشيد.
هر يك از اين اوقات پنجگانه به اسم يكى از فرشتگان اختصاص دارد كه اسامى آنها آمده و لفظ گاه در آخر هر يك به معنى وقت مي باشد .
شرايط درستى نماز
پيروان اين آئين همانند ساير شرايع الهى براى صحت و درستى نماز شرايطى را درنظر گرفته كه بدون آن نماز صحيح نمي باشد. آن شرايط عبارتند از:
1 ـ پاك بودن تن از هرگونه كثافت و نجاست.
2 ـ پاك بودن لباس از هرگونه پليدى.
3 ـ پوشيدن پيراهن سفيد و طنابى كه از پشم بافته شده و آن را با ترتيبى خاص به كمر مي بندند
متن نماز زرتشتيان
نماز روزانه زرتشتي درخرده اوستا و از زمان ساساني تنظيم گرديده است . از بخش هاي يسنا و يشت ها برگرفته شده است . دراين نماز به سرور خانه ، شهر ، کشور و دين درود فرستاده شده . ضمن ستايش خداوند يکتا براي بخشش داده هاي نيک ، براي زنان و مردان نيک انديش، خوش گفتار و درست کردار آرزوي زندگي خوب همراه با دارايي شادي آور و فرزندان نيک شده به همبستگي انسانها و دوري آنها از کژانديشي اشاره شده و پيمان وابستگي به آيين راستي همگام با صلح و آرامش در نماز براي هر فرد با خداوند برقرار مي گردد و زرتشت در هات 28 ازيسنا (گاهان ) به نماز و نيايش سفارش کرده و آرزومند است که هر انسان با بهره مندي از خرد رسا و دانش زمان بر آن باشد تا با تلاش وکوشش خود در سازندگي و تازه شدن هستي نقش داشته باشد که روان گيتي خشنود گرددو راستی همواره پويا و پايدار بماند .
حتي در دين زرتشتي به نماز جماعت هم سفارش شده است ولي اجباري در آن نيست .
روش خواندن نمـاز و نيـايش
نماز و نيايش در آيين زرتشتي به سه طريق خوانده ميشود :
1)خوانـدن با صداي بلنـد
2)خواندن به صورت زمزمه يا واج
3)خواندن با منشن يا انديشه بدون اينکه زمزمه اي شنيده شود .
ستايشهايي که به زبان اوستا است بايد با آواز بلند و قسمتهاي پازند را بايد به زمزمه خواند . ستايش با منشن فقط به هنگام نام بردن در تندرستي يا مواقع ديگري که خواندن نيايش واجب نيست صورت ميگيرد . نمازها و نيايـشها را ميتوان به صورت ايستاده و يا نشسته خواند ، اما توصيه شده خواندن سروش باج و کشتي به صورت ايستاده انجام شود .
اشکال خواندن نمازهاي گروهي
خواندن نماز و نيايش به شکل گروهي در ستايش بر سه گونه مي باشد :
موبـد قسمتي از اوستا را خوانده و ديگران آن را تکرار مي کنند .
گروهي يک قسمت از اوستا و يا نيايش را با هم با صداي بلند مي خوانند .
ضمن خواندن اوستا توسط چند موبد ديگران بي صدا با حالت واج گوش داده و آن را زمزمه مي کنند .
نيايش هاي گروهي معمولا به هنگام حضور دسته جمعي موبدان در زيارتگاهها و همچنين آتشکده و مراسم گهنبار و . . . انجام ميشود.
نماز در آئین مانوی
مانی در نوروز سال 242 میلادی در حالی که جوانى بيست و شش ساله بود خود را پيامبر قلمداد نمود و دين خود را در دربار شاپور اوّل، پادشاه ساسانى عرضه داشت ولى او مانى را آزاد گذاشت كه تبليغات آئين خود را به انجام رساند. او اولين كتاب خود را بنام «شاپورگان» نوشت و ادعا نمود كه پيامبرى كه حضرت عيسى وعده داد من هستم و آخرين فرستاده الهى می باشم .او تعالیمی رابه پيروان خويش عرضه نمود كه يكى از احكام و فرامين او نماز چهارگانه است چهار نماز واجب در آئین مانوی وجود دارد که به ترتیب زیر است : اوّل بايد با آب روان يا راكد صورت و دستها و پاهاى خود را مسح نمود سپس روى به آفتاب ايستاد و بعد به سجده رفت و در حال سجده بايد گفت: مبارك است راهنماى پيامبر. مبارك است فرشتگان نگهبان او. مسبّحان لشكريان پرتو افشان او. سپس بلند شود و بايستد و دوباره به سجده رود و بگويد به پاكى ياد شده تو اى مانى پر تو افشان و راهنماى ما كه ريشه روشنايى و نهال زيستى و شجره بزرگ هستى كه تمامش بهبودى بخش است و نيز بلند می شود و به سجده سوّم می رود و اذكارى ديگر به زبان می آورد و بعد از آن سر از سجده سوم برداشته و بلند می شود و به سجده چهارم می رود و ذكرهايى شبيه همان ذكرهاى قبلى را بر زبان جارى می سازد و همينطور تا دوازده سجده بجاى می آورد. پس از فراغت از اين نمازهاى دهگانه نماز ديگر را شروع می كند. و اوقات نمازهاى چهارگانه عبارتند از:
1 ـ وقت نماز اوّل در هنگام طلوع خورشيد است.
2 ـ وقت نماز دوّم ميان ظهر و غروب آفتاب است.
3 ـ وقت نماز سوم از غروب آفتاب است تا سه ساعت از شب گذشته.
4 ـ وقت نماز چهارم سه ساعت از شب گذشته تا نيمه شب. و در تمام اين نمازها و سجده ها بايد همان كارى را انجام دهد كه در نماز اوّل به نام نماز بشير است بجا می آورد
نماز در آئین یهود
پيروان واقعى حضرت موسى كه امروزه ما آنان را بعنوان يهودیان می شناسيم داراى تعاليم و احكامى می باشند كه از پيامبر خود فراگرفته اند. آنان كه تابع واقعى و حقيقى دين موسى(عليه السلام) باشند به اين فرامين و احكام مقيدند هر چند كه امروزه شايد بسيارى از ايشان به آن دستورات پشت پا زده باشند و ليكن تعاليم و دستورات دينى در متون دينی شان موجود و مورخين نيز از پيروان اين دين درگذشته مسائلى را نقل كرده اند. يكى از تعاليم و احكام عبادى آنها، نماز است.
در دين يهود وارد شده است كه شبانه روز سه نماز بر آنان واجب است كه عبارتند از:
1 ـ وقت نماز صبحگاه قبل از طلوع آفتاب (طلوع فجر) است تا تقريباً ساعت هشت يا نه صبح.
2 ـ وقت نماز نيمروز پاسى از ظهر گذشته است تا غروب آفتاب.
3 ـ وقت نماز شامگاه از غروب آفتاب است تا ساعت دوازده شب (نيمه شب) و بعضى از شبها از ساعت 3 بعد از نيمه شب تا طلوع آفتاب مناجات می خوانند .
شرايط و مقدمات نماز
هر گاه كسى بخواهد نمازش را صحيح بجا آورد بايد مقدمات آن را فراهم نموده و شرايط آن را واجد باشد. برخى از مقدمات و شرايط آن بدين شرح می باشد.
1 ـ اگر كسى غسل جنابت بر گردن داشته باشد! ابتدا بايد غسل نمايد و لباسش را از هرگونه نجاست و آلودگى پاك سازد. سپس صورت و دستها را می شويند و بطرف بيت المقدس ايستاده با خضوع و خشوع با يهوه (خداى يهود) راز و نياز می كنند. اين سه نماز به خاطر قسمتهاى سه گانه كتاب مقدس می باشد. آنان معتقدند كه اين قسمتهاى سه گانه كتاب مقدس (تورات) به قدرت و عنايت روح القدس نوشته شد و بدان وسيله خداوند و ذات مقدس گناهان افراد را مورد عفو و بخشش قرار می دهد.
در تعلیمات يهود آمده است كه در نماز بايد حضور قلب كامل وجود داشته باشد و نماز كامل و واقعى نمازى است كه فرد تمامى حواس خويش را متمركز به آن نمايد. چنين نمازى مورد قبول واقع شده و اگر خواسته اى هم داشته باشد بر آورده می گردد. امّا اين بدان معنا نيست كه اگر كسى نيتش خالص نبوده يا قدرت تمركز حواس نداشته است بايد اين عمل دينى را ترك نمايد.
مشابه آنچه كه در اسلام درباره نماز آمده در شريعت موسى(عليه السلام)بيان شده است مسائلى از قبيل دعا براى همنوعان، انجام نمازهاى جماعت، بلوغ شرعى براى وجوب نماز و قداست كنيسه و معبد نكات اشتراك بين اسلام و يهود در خصوص نماز می باشد.
2 ـ دومين مقدمه براى برپايى نماز، انداختن طليت (telit) بر دوش خصوصاً در نماز صبح می باشد.
3 ـ بستن تفيلين (tephilin) به دست و پيشانى مقدمه ديگرى است كه بايد بدان توجه شود. (تفيلين دو محفظه چرمى كوچك مكعب شكل است كه تسمه هاى چرمى به آن وصل شده و درون آنها ورقه هاى نازكى از پوست قرار دارد كه روى آن چهار قطعه از مطالب تورات نوشته شده است.
در كتب دينى آنان آمده است كه هركس فرمان طليت و تفيلين را به دقّت بجاى آورد توفيق می يابد كه در آينده در روز رستاخيز چند هزار خدمتگزار به خدمت او كمر بندند.
4 ـ مقدمه چهارم براى مردان گذاشتن كلاه بر سر و براى زنان پوشاندن موهاى سرخود می باشد .
حفظ مقدمات چهارگانه فوق براى هر نمازگزارى لازم و ضرورى است يعنى اگر يكى از اين مقدمات و شرايط فراهم نبوده باشد نماز صحيح نخواهد بود. اين دستورى است كه در آئين حضرت موسى(عليه السلام)آمده است. هر چند كه بسيارى از پيروان اين پيامبر الهى بعدها بر اثر گذشت زمان مسير انحراف را طى نموده و به گمراهى كشيده شده اند ولى انحراف و گمراهى ايشان دليل بر بطلان اصل اين شريعت آسمانى نيست.
ما مسلمانان معتقديم كه هم حضرت موسى(عليه السلام) پيامبر به حق خدا و فرستاده الهى است و هم شريعتى كه آورده در زمان خود حق بوده است ولى تدريجاً اين دين مورد تحريف محرّفان قرار گرفته و آنچه كه نبايد بر سر آن می آمد وارد شد.
نماز در آئین مسیحی
شريعت مسيحى كه بعد از به انحراف كشيده شدن يهود از طرف خداوند بر حضرت عیسی (ع) نازل شد تقريباً همه آنچه كه در يهود وجود داشته در آن نازل و بيان شده امّا اين شريعت هم مثل شريعت قبل، از انحراف و تحريف محفوظ نماند.
آنچه را مورخان در باب اعمال عبادى اين دين نقل می كنند بدين شرح است:
در اين شريعت، نماز به شيوه خاصى كه در اسلام وجوددارد مطرح نيست بلكه بجاى نماز، دعاهاى خاصی در برابر خداوند مشخص شده است، بدين صورت كه فرد بايد ابتدا خود را تطهير نموده و روى زانو بنشيند و حاجات خود را با حالت مخصوص و آداب ويژه از خداوند بخواهد چون آنان معتقدند كه خداوند در جاى خاصى حضور نداشته بلكه در همه مكانها حاضر است و در هر زمانى با بنده اش ارتباط دارد بنابر اين میتوان از طلوع فجر تا طلوع آفتاب و از مغرب تا نيمه شب با خداوند ارتباط برقرار نمود امّا روز را بايد براى امور مادى مشغول بود و اگر كسى در روز دست از كار بكشد و مشغول دعا و بيان حاجات خويش با خدا گردد جز اينكه از حيث مادى بر او زيانى وارد شود نفعى نمی برد.
شرايطى كه براى اجابت دعا مطرح كرده اند تقريباً شبيه همان مقدمات و شرايطى است كه ما در ادعيه و عبادات خويش داريم مثل خلوص در دعا، اميد به خدا و پيدايش نيروى معنوى در كارهاى روزانه .
امروزه مسيحيت با گروههاى متعدد كه به چشم می خورند تقريباً در اين زمينه توافق دارند يعنى همه گروهها و دستجات مسيحى اعم از كاتوليك ، پروتستان و یا ارتدکس در مسائل اعتقادى و اعمال عبادى موارد مشتركى را دارا می باشند. شعائر مذهبى و آداب دينى غالباً در مكانهاى مشخص چون كليساها انجام می گيرد و در روزهاى خاصى هم برگزار می گردد اين هم نوعى انحراف است كه بر اثر گذشت زمان در دين مسيحيت پيدا شد.
نماز در اسلام
در دين اسلام كه كاملترين اديان الهى است و دينى است جاودانه و جهانى، نماز سرلوحه همه عبادتهاست و آن را ستون دين دانسته اند. اين عمل شبانه روز پنج بار بر هر مسلمانى واجب و لازم است و بايد به وقتش آن را انجام دهند چون ترك آن بزرگترين گناه و معصيت به حساب می آيد. عقيده مسلمانان بر اين است كه نماز انسان را از هرگونه كارهاى زشت و ناپسند دور ساخته و مانع عظيمى در مقابل همه ظلمها و بی عدالتی ها و رذايل پَست اخلاقى است. انسانى كه مسلمان است و اهل نماز باشد دروغ نمی گويد، حقوق ديگران را زير پا نمی گذارد، در امانت ديگران خيانت روا نمی دارد، بدنبال كسب حرام نمی رود، به همنوعان اذيت و آزار نمی رساند.
مسلمان نمازگزار غيبت ديگران نمی كند، تهمت و افتراء نمی زند، كلمات زشت و قبيح بكار نمی برد. فحاشى به برادران دينى حتى به همنوعانى كه مسلمان نيستند نمی كند. در محاكم قضايى شهادت دروغ نمی دهد. به بينوايان و محرومان تا آنجا كه توان و قدرت داشته باشد كمك مادى و معنوى می نمايد. در برخورد با ديگران متعادل است. طورى رفتار نمی كند كه موجب تحقير ديگران گردد كبر و غرور را جزء شخصيت خود ندانسته بلكه مقام كبرايى را از آن پروردگار خويش می داند. خلاصه اينكه نمازهاى واجب پنجگانه چنان براى يك مسلمان اثر بخش است كه می تواند همه اوصاف و اخلاق انسانى را در او ايجاد و تمام صفات زشت را از او دور سازد.
نمازهای پنجگانه مسلمانان :
1- نماز صبح : از اذان صبح تا طلوع آفتاب
2- نماز ظهر : از اذان ظهر تا غروب آفتاب
3- نماز عصر : از اذان ظهر تا غروب آفتاب
4-نماز مغرب : از اذان مغرب تا نیمه شب شرعی
5- نمازعشاء : از اذان مغرب تا نیمه شب شرعی
منابع
1. تاریخ جامع ادیان نوشته جان ناس
2. ادیان زنده جهان نوشته رابرت هیوم
3. تفسیر نماز نوشته محسن قرائتی
4. اوستا ( گاهان ) ترجمه دوستخواه
5. مجله زرادشت نامه